Przyczyny wyłonienia stomii u noworodków

Stomia jest to celowo wytworzone połączenie pomiędzy światłem narządu wewnętrznego (np. jelita lub moczowodu) a zewnętrzną powierzchnią ciała. Jej zadaniem jest przejęcie za chory organ funkcji wyprowadzającej określone wydaliny z organizmu. Inne używane potocznie określenia stomii to przetoka jelitowa, przetoka moczowa, sztuczny odbyt oraz brzuszny odbyt. Jakie są najczęstsze powody wyłonienia stomii w okresie noworodkowym? Czy stomia u noworodka ma charakter stały czy czasowy? Czy są różnice w pielęgnacji stomii u noworodków i osób dorosłych?

Przyczyny wyłonienia stomii u noworodka

Najczęstszą przyczyną wyłonienia stomii u noworodków (dzieci w okresie od urodzenia do 28. dnia życia) są wady wrodzone, w tym:

• wady wrodzone jelita grubego i układu moczowo-płciowego (np. wrodzona niedrożność jelita grubego, atrezja odbytu i/lub odbytnicy, przetoki odbytniczo-moczowe, przetoki odbytniczo-przedsionkowe, wgłobienie smółkowe, kloaka - połączenie dolnych dróg moczowych i końcowego odcinka przewodu pokarmowego)
• wady wrodzone w obrębie jelita cienkiego - np. atrezja dwunastnicy, atrezja jelita cienkiego, malrotacje jelit z wtórnym skrętem jelit (niedokonany zwrot jelit)
• wady powłok brzusznych – np. wytrzewienie, wynicowanie kloaki, wynicowanie pęcherza moczowego
• wady wrodzone w obrębie moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej
• choroba Hirschsprunga (inaczej wrodzona bezzwojowość jelita grubego) - rzadka wada wrodzona (1:5000 żywych urodzeń) polegająca na braku zwojów nerwowych śródściennych w końcowym odcinku jelita grubego, co powoduje jego zwężenie; najczęściej zwężenie dotyczy odbytnicy i esicy (tzw. postać typowa choroby, która stanowi ok. 75% przypadków), zwężenie może też obejmować całe jelito grube, a nawet jelito cienkie (do 10% przypadków); choroba Hirschsprunga może występować jako izolowana wada wrodzona (70% chorych) lub być związana z występowaniem zespołu wad rozwojowych, gdzie bezzwojowości jelita grubego towarzyszą też inne nieprawidłowości, tak może być m.in. w zespołach: Downa, Mowata- Wilsona, Waardenberga-Shaha (Waardenburga-Hirschsprunga), Smitha-Lemliego-Opitza
• zespół suszonej śliwki (PBS - prune belly syndrome) - rzadki zespół wad wrodzonych (1:30000 - 1:40000 żywych urodzeń), który charakteryzuje się brakiem lub niedorozwojem mięśni przedniej ściany brzucha przy braku zmian chorobowych w nerwach rdzeniowych, wadami układu moczowego i wnętrostwem, do najczęstszych anomalii należą: obustronne zmiany dysplastyczne nerek, wodonercze, moczowody olbrzymie, pęcherz olbrzymi, odpływy pęcherzowo-moczowodowe oraz różnego stopnia zwężenie cewki moczowej

Stomia u noworodka może zostać wyłoniona również z powodu innego niż wada rozwojowa.  Wskazaniem do wykonania stomii w okresie noworodkowym są stany zapalne jelit w postaci martwiejącego zapalenia jelit (NEC - necrotizing enterocolitis) z perforacją ściany jelita. NEC to choroba, która charakteryzuje się wystąpieniem zmian martwiczych w błonie śluzowej jelita cienkiego lub grubego. Martwiejące zapalenie jelit należy do najczęstszych schorzeń wymagających interwencji chirurgicznej w okresie noworodkowym i jest chorobą zagrażającą życiu. Etiologia choroby jest złożona, wieloczynnikowa i nie jest ostatecznie określona. Do uznanych czynników rozwoju NEC należą m.in. wcześniactwo, niedotlenienie w czasie ciąży i porodu, zakażenie, niedokrwienie jelit. Perforacja jelita jest bezwzględnym i pilnym wskazaniem do leczenia chirurgicznego NEC. Zabieg polega na usunięciu zmienionej martwiczo pętli jelita i wyłonieniu kolostomii w przypadku usunięcia części jelita grubego, ileostomii w przypadku usunięcia części jelita cienkiego. Śmiertelność noworodków z NEC jest wysoka i sięga u wcześniaków do 45%. Niektóre z opisanych wyżej wad wrodzonych mogą nie dawać objawów zaraz po urodzeniu i choroba może ujawnić się później. Przykładem są malrotacje jelit z wtórnym skrętem jelit, które mogą być przyczyną wyłonienia stomii u niemowlaka oraz starszych dzieci. Wraz z wiekiem, rozpoczynając od okresu niemowlęcego, poprzez dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym wskazania do wyłonienia stomii zmieniają się i najczęściej związane są z nabytymi chorobami przewodu pokarmowego lub układu moczowego. Należą do nich m.in. nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), choroby nowotworowe, perforacje jelita z rozlanym zapaleniem otrzewnej, rozległe urazy jamy brzusznej z przerwaniem ciągłości przewodu pokarmowego lub dróg moczowych. Przykładem choroby genetycznej, która objawia się w późniejszym wieku, a może być przyczyną wyłonienia stomii jest rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP - familial adenomatous polyposis). Choroba ta charakteryzuje się występowaniem licznych polipów w jelicie grubym i odbytnicy, które nieleczone rozwijają się do nowotworu złośliwego. Nierozpoznanie FAP i nie poddanie się leczeniu, prowadzi praktycznie w 100% do rozwoju raka jelita grubego. Choroba ta rozwija się w drugiej dekadzie życia. U połowy osób z FAP polipy pojawiają się już ok. 15 roku życia, a w 35 roku życia ma je już 95% chorych na rodzinną polipowatość gruczolakowatą. W przypadku pojawienia się polipów, jedynym wyjściem jest operacyjne usunięcie całego jelita grubego i wyłonienie kolostomii.

Czy stomia u noworodka jest odwracalna?

Zwykle stomia u noworodka jest to stomia czasowa, wyłoniona do momentu kiedy będzie możliwe odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego czy też układu moczowego. Zamknięcie stomii czasowej u noworodka następuje w różnym okresie (nawet od 1 miesiąca do kilku lat), w zależności od rodzaju i przebiegu choroby podstawowej. Stomie stałe, na całe życie u noworodków wykonywane są rzadko np. z powodu choroby nowotworowej.

Zabieg wyłonienia stomii u noworodka

Zabieg wyłonienia stomii u noworodka przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Miejsce wyłonienia stomii u noworodków może różnić się od tego u dorosłych. Jest to związane m.in. z różnicami anatomicznymi (np. niewielki brzuszek, krótsze jelita) pomiędzy noworodkami a osobami dorosłymi.

Pielęgnacja stomii u niemowlaka

Ogólne zasady pielęgnacji stomii u niemowlaka i noworodka nie różnią się od tych u dorosłych. To na co szczególnie należy zwrócić uwagę to cechy skóry wcześniaków, noworodków i niemowląt oraz kształt i rozmiary ich ciała. Skóra osoby dorosłej ma 10-15 warstw komórek, podczas gdy skóra wcześniaków może mieć zaledwie 2-3 warstwy komórek, co sprawia, że jest bardzo delikatna oraz przepuszczalna. Z tego powodu należy dobierać właściwe środki pielęgnacyjne przeznaczone dla tak małych dzieci. Trudnością u najmłodszych stomików mogą być również ograniczone miejsce naklejenia woreczka stomijnego i odpowiednie wycięcie płytki stomijnej (krótka stomia oraz mały brzuszek, bliskość bioderek, pępka, klatki piersiowej). Dlatego też przygotowując się do opieki nad stomią niemowlaka warto poradzić się doświadczonej pielęgniarki stomijnej oraz innych rodziców małych stomików. Skorzystanie z ich wiedzy i doświadczeń pozwoli dobrać odpowiedni sprzęt stomijny, który będzie dostosowany do m.in. wieku dziecka i powierzchni jego brzucha, lokalizacji i rodzaju stomii, ruchliwości i aktywności dziecka. Bibliografia:

1. Evans-Barns HME, Tien MY, Trajanovska M, Safe M, Hutson JM, Dinning PG, King SK. Post-Operative Anorectal Manometry in Children following Anorectal Malformation Repair: A Systematic Review. J Clin Med. 2023; 12(7):2543. doi: 10.3390/jcm12072543. PMID: 37048627; PMCID: PMC10094903.
2. Gaćkowska K, Pruchniak M, Śmiżewska A. The process and principles of intestinal stoma siting. Nursing Problems / Problemy Pielęgniarstwa. 2021; 29(2):85-91. doi:10.5114/ppiel.2021.113789.
3. Dudek D. The infant with emerged ostomy – a case report. Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece 2016; 2(1):25–28. DOI: dx.doi.org/10.15374/PwAiIO2016001.
4. Leoz ML, Carballal S, Moreira L, Ocaña T, Balaguer F. The genetic basis of familial adenomatous polyposis and its implications for clinical practice and risk management. Appl Clin Genet. 2015; 8:95-107. doi: 10.2147/TACG.S51484. PMID: 25931827; PMCID: PMC4404874.
5. Kram M. Martwicze zapalenie jelit - opis przypadku. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2014; 3:116–119.
6. Wallace AS, Anderson RB. Genetic interactions and modifier genes in Hirschsprung's disease. World J Gastroenterol. 2011; 17(45):4937-44. doi: 10.3748/wjg.v17.i45.4937. PMID: 22174542; PMCID: PMC3236992.
7. Wikiera-Magott I, Naleśniak M, Jakubowska A, Zwolińska D. Zespół suszonej śliwki – problemy terapeutyczne. Pol. Merk. Lek., 2008, XXIV, Supl. 4, 28-31.
8. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/294182,choroba-hirschprunga
9. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladmoczowy/55075,wady-wrodzone-ukladu-moczowego

-------------------------------------------

Stomia24.pl - Zakupy online dla Twojej stomii w jednym miejscu! 

Realizujemy zlecenia NFZ