Stomia u dzieci – co trzeba o niej wiedzieć?

Stomię wyłania się nie tylko u dorosłych, ale również u dzieci. W jakich sytuacjach dochodzi do wyłonienia stomii u dzieci? Co jest najważniejsze w przypadku pielęgnacji stomii u dziecka?

Jakie są najczęstsze przyczyny wyłonienia stomii u dziecka?

Stomia to chirurgicznie wytworzone połączenie światła narządów wewnętrznych ze skórą. Potocznie nazywana jest również przetoką jelitową, przetoką moczową, sztucznym odbytem lub brzusznym odbytem. Wyłonienie stomii może dotyczyć różnych odcinków układu moczowego (np. nerka, moczowód, pęcherz moczowy lub cewka moczowa) lub przewodu pokarmowego, np. jelita grubego (kolostomia) lub jelita cienkiego (ileostomia).

Wyłonienie stomii u dzieci może nastąpić z przyczyn wrodzonych lub nabytych. Stomia u małych dzieci najczęściej jest rozwiązaniem tymczasowym, w pewnym sensie jest etapem leczenia wykrytych u noworodka wad wrodzonych przewodu pokarmowego lub układu moczowego. Do tych malformacji, z którymi związane jest wyłonienie stomii u dziecka należą:

• wady wrodzone odbytu i odbytnicy, np. zrośnięcie odbytu
• atrezja jelit
• wytrzewienie jelit
• połączenie końcowego odcinka przewodu pokarmowego z dolną częścią dróg moczowych (kloaka)
• wynicowanie kloaki
• wynicowanie pęcherza moczowego
• wrodzone wady anatomiczne dróg moczowych
• rodzinna polipowatość gruczolakowata
• choroba Hirschsprunga
• zespół suszonej śliwki (ang. prune belly syndrome)

Wskazania do wyłonienia stomii u dzieci – przyczyny nabyte:

• nieswoiste stany zapalne jelit: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• martwicze zapalenie jelit z perforacją
• niedrożność smółkowa
• malrotacja jelit z wtórnym skrętem jelit (niedokonany zwrot jelit)
• choroby nowotworowe przewodu pokarmowego lub układu moczowego
• urazy jelit lub urazy układu moczowego
• powikłania chirurgii przewodu pokarmowego: przetoki, ropnie, zwężenia
• ciężkie choroby np. w okolicy odbytu wymagające czasowej zmiany drogi pasażu treści jelitowej
• wodonercze
• pęcherz neurogenny

Jak przygotować dziecko na zabieg wyłonienia stomii?

Przygotowanie do zabiegu wyłonienia stomii obejmuje m.in. edukację przedoperacyjną oraz planowanie miejsca wyłonienia stomii. Wyznaczenie miejsca stomii ma na celu uzyskanie możliwie najlepszego przylegania sprzętu stomijnego i jego szczelności we wszystkich pozycjach. Jest to ważny aspekt, który ułatwia prawidłową pielęgnację stomii oraz obniża ryzyko powikłań. Wyzwaniem w przypadku dzieci, zwłaszcza noworodków, niemowląt oraz dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym jest mniejsza dostępna powierzchnia skóry niż u osób dorosłych. Wyznaczając lokalizację stomii należy również wziąć pod uwagę budowę danej osoby (np. unika się miejsc, gdzie znajdują się fałdy brzuszne), jest stan zdrowia (np. osoby na wózku maja wyznaczane miejsce stomii siedząc na wózku). Bardzo ważne są również preferencje osoby chorej (np. jakie ma hobby, jaki sport uprawia, jak lubi się ubierać). Bywa, że u dzieci stomia jest wyłoniona w innym miejscu niż u dorosłych (np. z boku brzuszka). Wiąże się to z tym, że lekarz chce w jak najmniejszym stopniu uszkodzić tkanki rozwijającego się jeszcze dziecka. W procesie wyznaczania lokalizacji stomii u dziecka najczęściej biorą również udział rodzice. W zależności od wieku dziecka zaleca się obecność przynajmniej jednego rodzica w czasie wyznaczania miejsca stomii oraz uwzględnienie zarówno opinii rodziców, jak i dziecka w procesie wyboru umiejscowienia stomii. Należy jednak pamiętać, że ostateczna lokalizacja stomii może ulec zmianie w związku z warunkami, które chirurg zastanie podczas operacji.

Edukacja przedoperacyjna dotyczy zarówno dzieci, jak i rodziców. Obejmuje m.in. takie informacje jak budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego czy też układu moczowego, informacje dotyczące tego jak będzie planowo przebiegała operacja, jak wygląda stomia, jakie są rokowania (stomia stała lub czasowa), na czym ogólnie polega pielęgnacja stomii i jakie produkty oraz akcesoria dostępne są na rynku. Ogólne zasady opieki nad stomią są takie same dla dzieci i dorosłych. Różnice dotyczą rodzaju i rozmiaru sprzętu stomijnego i akcesoriów do pielęgnacji. W przypadku stomii u najmłodszych dzieci, to na barkach rodziców bądź opiekunów spoczywa opieka stomijna i to oni muszą posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności pozwalające na kompleksową opiekę nad swoimi pociechami w warunkach domowych. Im dziecko starsze, tym bardziej należy je włączyć w proces edukacji i pielęgnacji stomii. Sposób oraz zakres treści edukacyjnych przekazywanych dziecku będzie bardzo różny w zależności od etapu rozwoju i wieku dziecka, np. u dzieci w wieku okołoprzedszkolnym proces edukacji najczęściej łączymy z zabawą.

Jak pielęgnować stomię u dziecka?

Ogólne zasady opieki nad stomią dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych. Musimy jednak pamiętać, że zaopatrzenie stomii u dziecka jest trudniejsze ze względu na małą powierzchnię brzuszka dziecka oraz delikatną skórę malucha. Na rynku dostępne są specjalne worki stomijne pediatryczne, ale ich różnorodność jest mniejsza niż worków dla dorosłych. W przypadku stomii u dzieci należy szczególnie zadbać o to, aby unikać podciekania treści jelitowej lub moczu, gdyż może to powodować bardzo szybką i silną reakcję skórną. Delikatna skóra dzieci wymaga również wolnego, spokojnego odklejania płytki stomijnej tak, aby nie podrażnić skóry.

Dobrze jest przygotować w domu jedno miejsce, w którym będą przechowywane akcesoria potrzebne do pielęgnacji i wymiany sprzętu stomijnego: mydło, gaziki do osuszania, nożyczki, worki foliowe na zużyty sprzęt, akcesoria stomijne do pielęgnacji (np. paski mocujące, pasty i pierścienie uszczelniające, filtry, kremy łagodzące i przeciwodparzeniowe) i pediatryczne worki stomijne.

Dopasowując płytkę stomijną, należy pamiętać, żeby średnica otworu stomijnego nie była większa niż 1-2 mm od średnicy stomii na poziomie skóry. Ma to na celu zminimalizowanie narażenia skóry na wydzieliny. Ponadto otwór stomijny nie powinien być mniejszy niż średnica stomii, aby zapobiegać urazom stomii i niedrożności jej ujścia. Skórę wokół stomii myjemy letnią wodą, a do mycia możemy użyć miękki ręcznik. Skórę należy osuszać bardzo delikatnie, bez tarcia. Częstotliwość wymiany worka stomijnego zależy od rodzaju stosowanego sprzętu, rodzaju stomii, okresu rozwoju dziecka, jego aktywności fizycznej i sposobu odżywiania. W trakcie wymiany sprzętu należy dokładnie obserwować stomię i skórę wokół niej, aby w porę rozwiązać ewentualne problemy i nie opuścić do rozwoju powikłań stomii (np. zaczerwienienie skóry, odparzenie skóry, zmiany alergiczne, krwawienie z ujścia stomii, obecność ziarniniaków, zatkanie stomii). Nie należy dopuszczać do przepełnienia worka stomijnego.

O czym jeszcze warto wiedzieć:

• dziecko z wyłonioną stomią można normalnie kąpać, można również chodzić z nim na basen;
• stomia u dzieci nie jest przeciwwskazaniem do ruchu i aktywnego trybu życia może kąpać się na basenie, chyba że lekarz prowadzący zaleci inaczej;
• stomia nie ma zakończeń nerwowych, więc dotykanie jej np. podczas pielęgnacji czy podczas przytulania swojej pociechy nie powinno sprawiać dziecku bólu (po wygojeniu ran pooperacyjnych).

Bibliografia:

1. Burch J. Stoma appliances and accessories: getting it right for the patient. Br J Nurs. 2014;23(17):S4, S6, S8-10. doi: 10.12968/bjon.2014.23.Sup17.S4. PMID: 25251316.
2. Ahmad QA, Saeed MK, Muneera MJ, Ahmad MS, Khalid K. Indications and complications of intestinal stomas- a tertiary care hospital experience. Biomedica. 2010;26:144–147.
3. Pikor K, Ławiński J. Urostomia – przetoka moczowo-skórna. Przegląd Urolog. 2007; 46 (6): 44-51.
4. Bray L, Sanders C. Preparing children and young people for stoma surgery. Paediatr Nurs. 2006;18(4):33-7. doi: 10.7748/paed2006.05.18.4.33.c1025. PMID: 16719041.
5. Szczepkowski M.: Dobra stomia. Postępy Nauk Medycznych 2006, 5, 240-250.
6. Readding LA. Stoma siting: what the community nurse needs to know. Br J Community Nurs. 2003;8(11):502-11. doi: 10.12968/bjcn.2003.8.11.11820. PMID: 14685134.
7. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/132730,stomia

-------------------------------------------

Stomia24.pl - Zakupy online dla Twojej stomii w jednym miejscu! 

Realizujemy zlecenia NFZ