Powikłania po wyłonieniu stomii

Stomia to celowo wykonane połączenie między światem narządów wewnętrznych a skórą. Nazwa „stomia” pochodzi z języka greckiego i oznacza otwór, usta. Nazywa się ją również przetoką jelitową, przetoką moczową, sztucznym odbytem lub brzusznym odbytem. Wyłonienie stomii jest elementem leczenia operacyjnego poważnych schorzeń jamy brzusznej: układu moczowego i przewodu pokarmowego. Wśród wskazań do wyłonienia stomii są m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwory układu moczowego i pokarmowego, wady wrodzone dróg moczowych i pęcherza moczowego.  W wyniku operacji skutkującej wyłonieniem stomii pacjenci mogą doświadczać różnego rodzaju powikłań, czyli stanów chorobowych, które nie tylko mogą zakłócać proces rekonwalescencji po operacji, ale również mogą utrudniać prowadzenie normalnej aktywności życiowej. Mogą to być powikłania chirurgiczne, dermatologiczne, metaboliczne, psychologiczne oraz te związane z zaburzeniami życia seksualnego stomików. Pooperacyjne powikłania stomii dzieli się ze względu na czas ich wystąpienia na wczesne - do 30 dni i później - powyżej 30 dni oraz ze względu na zasięg powikłań - na miejscowe i ogólne. W przypadku niektórych powikłań stomii wystarczy drobna zmiana np. w pielęgnacji stomii, możemy leczyć zachowawczo, lecz są również takie, które wymagają ponownej operacji.

Powikłania wczesne

Do powikłań wczesnych stomii należą m.in.:

• krwawienie z błony śluzowej stomii
• niedokrwienie stomii
• martwica stomii
• obrzęk stomii
• ostra niedrożność jelit
• separacja śluzówkowo-skórna
• przetoka okołostomijna
• wciągnięcie lub wypadanie stomii
• zakażenie rany stomijnej
• brak zrostu skórno-śluzówkowego

Niektóre z wyżej wymienionych wczesnych chirurgicznych powikłań stomii mogą rozwinąć się też w późniejszym okresie (później niż miesiąc po operacji), już jako powikłania późne. Dotyczy to np. krwawienia z błony śluzowej stomii czy wciągnięcia stomii, które mogą być zarówno powikłaniami wczesnymi, jak i późnymi. Problemy psychologiczne osób z wyłonioną stomią wiążą się z brakiem akceptacji stomii, co skutkuje zaburzonym obrazem własnego ciała oraz obniżeniem poczucia własnej wartości. Zdarza się, że chorzy ze stomią uważają się za gorszych i okaleczonych, przez co mniej angażują się w kontakty międzyludzkie ograniczając w ten sposób pełnienia ról społecznych. Ogromną rolę w procesie zdrowienia odgrywają najbliżsi. Czasem potrzebna jest również opieka psychologa. Problemy seksualne stomików mogą mieć aspekt fizyczny i wynikać chociażby z uszkodzenia nerwów podczas operacji, podczas której została wyłoniona stomia. Powikłania te są często pochodną problemów psychologicznych (brak akceptacji własnego ciała i brak poczucia atrakcyjności, strach przed odrzuceniem). Dlatego stomicy mogą odczuwać spadek libido i unikają kontaktów intymnych. Istotnym aspektem, który w takich sytuacjach pomaga osobie ze stomią jest akceptacja i wsparcie partnera/ partnerki. Należy podkreślić, że stomia nie jest przeciwwskazaniem do prowadzenia aktywności seksualnej. Czytaj więcej: Stomia a seks Powikłania metaboliczne dotyczą przede wszystkim pacjentów ze stomią jelitową, a zwłaszcza ileostomią. W przypadku wytworzenia ileostomii dochodzi do utraty funkcji, którą pełniło wcześniej jelito grube (wchłanianie wody, elektrolitów oraz formowanie stolca), co może prowadzić do niebezpiecznych dla życia zaburzeń elektrolitowych i kwasowo-zasadowych (kwasica i zasadowica metaboliczna).

Powikłania późne

Do późnych powikłań stomii należą:

• zwężenie stomii
• przepuklina okołostomijna
• wciągnięcie lub wypadanie stomii
• wznowa procesu chorobowego w stomii
• wszczepy śluzówki w linii szwów
• przewlekła przetoka okołostomijna
• skręcenie jelita w pobliżu stomii

Bardzo dużą grupę powikłań stomii stanowią powikłania dermatologiczne. Zmiany skórne mogą pojawić się w krótkim czasie po operacji lub dopiero kilka lat po wyłonieniu stomii. We wczesnym okresie pooperacyjnym występowanie okołostomijnych powikłań skórnych jest bardzo częste i może dotyczyć więcej niż 70% chorych. Wśród wielu przyczyn wystąpienia powikłań skórnych istotne znaczenie mają czynniki mechaniczne, chemiczne, alergiczne i infekcyjne. Do powikłań dermatologicznych może dojść również w wyniku złego umiejscowienia stomii, które uniemożliwia lub utrudnia dokładne jej zaopatrzenie i pielęgnację, niewłaściwy sprzęt stomijny oraz niedostateczna higiena i błędy w pielęgnacji stomii. Czytaj więcej: Jak pielęgnować skórę wokół stomii? Do powikłań dermatologicznych stomii należą:

• odparzenia, otarcia, maceracja i rumień skóry
• kontaktowe zapalenie skóry, które najczęściej związane jest z kontaktem z treścią przetoki
• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (np. uczulenie na części sprzętu stomijnego przylegające do skóry lub na środki do pielęgnacji stomii)
• zapalenie mieszków włosowych
• bakteryjne, drożdżakowe lub grzybicze zakażenia skóry w okolicy stomii jelitowej
• piodermia zgorzelinowa (schorzenie związane z postępującym owrzodzeniem skóry, martwicą i ropniem)
• rak płaskonabłonkowy skóry jako powikłanie przewlekłego zapalenia skóry wokół stomii

Czy możemy zapobiec powikłaniom?

Powikłania stomii zależą od wielu czynników, z których nie wszystkie da się wyeliminować. Chociaż operacja i miejsce wyłonienia stomii mogą być bardzo starannie zaplanowane, a chirurg może mieć duże doświadczenie i nienaganną technikę, to każdy pacjent jest inny, ma swoją własną historię medyczną i stan zdrowia, w związku z czym w różny sposób może przejść przez zabieg chirurgiczny oraz okres pooperacyjny. Natomiast to na co mamy wpływ to m.in. to jak pielęgnujemy stomię, na odpowiednią higienę czy na dobór sprzętu stomijnego, na zdrowy sposób odżywiania, spożywanie odpowiedniej ilości płynów i aktywny tryb życia dostosowany do naszego stanu zdrowia. Bibliografia:

1. Gaćkowska K, Paluszkiewicz P. Peristomal skin complications. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing. 2021;15(1):1-7.
2. Szczęsny W, Siewkowska M, Dąbrowiecki S, Szmytkowski J. Stomia jelitowa – podział i powikłania. Problemy Pielęgniarstwa 2013; 21 (2): 260-265.
3. Pikor K, Tereszkiewicz J, Bar K. Opieka przed- i pooperacyjna nad chorym z urostomią. Przegląd Urolog. 2011; 70 (6): 30-34.
4. Lewandowska I, Kowalik J, Kopański Z, Skura-Madziała A, Furmanik F. Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową. Journal Of Public Health, Nursing And Medical Rescue 2011; 2: 9-13.