Urostomia - co to jest? Jak z tym żyć?

Niektóre choroby układu moczowego wymagają wyłonienia na stałe lub na pewien czas urostomii. Urostomia to przetoka, której zadaniem jest wyprowadzenie moczu z organizmu człowieka wtedy, gdy z jakiegoś powodu nie jest możliwe oddawanie moczu drogą naturalną. Z poniższego artykułu dowiesz się nie tylko tego co to jest urostomia i jakie są jej rodzaje, ale również kiedy się ją wykonuje i jak należy ją pielęgnować.

Co to jest urostomia?

Urostomia, określana także jako przetoka moczowo-skórna, stomia moczowa, to ogólna nazwa połączeń, które zostały wytworzone pomiędzy częścią układu moczowego (może to być nerka, moczowód, pęcherz moczowy lub cewka moczowa) a skórą. Urostomia umożliwia swobodny odpływ i usuwanie moczu z organizmu w sytuacji jeżeli nie jest możliwa naturalna, fizjologiczna droga mikcji. W zależności od potrzeb i stanu zdrowia, urostomia może mieć charakter stały, definitywny lub czasowy. Jakie są wskazania do wykonania urostomii? Należą do nich m.in.:

• nowotwory układu moczowego (np. rak pęcherza moczowego)
• utrudnienie odpływu moczu z nerki, spowodowane kamicą nerkową lub moczowodową
• urazy i uszkodzenia (pourazowe lub pooperacyjne) pęcherza i/lub dróg moczowych
• stany prowadzące do zwężenia moczowodów (np. zwężenie związane z przebyciem radioterapii lub wynikające z ucisku moczowodów przez sąsiadujące z nimi zmiany nowotworowe)
• wady wrodzone związane z budową i funkcjonowaniem pęcherza moczowego, dróg moczowych
• niektóre postaci pęcherza neurogennego
• gruźlica układu moczowego

Zabieg wyłonienia urostomii - na co się przygotować?

Urostomię zapewniającą odpływ moczu można wykonać metodą nakłucia przezskórnego lub operacyjnie. W tym pierwszym przypadku przez powłoki ciała wprowadza się cewnik po nakłuciu przezskórnym pęcherza moczowego (tzw. cystostomia, inaczej przetoka pęcherzowo-skórna) lub miedniczki nerkowej (tzw. nefrostomia, inaczej przetoka nerkowo-skórna). Urostomie metodą przekłucia najczęściej stosowane są jako rozwiązanie czasowe, kiedy to mamy np. zastój moczu związany z zablokowaniem moczowodów. Rzadziej zdarza się, że ten typ stomii pełni rolę przetoki definitywnej. Przetoki metodą nakłucia wytwarza się w znieczuleniu miejscowym lub po podaniu choremu leku uspokajającego oraz leku przeciwbólowego, a igłę wprowadza się pod kontrolą USG. Po celnym nakłuciu (świadczy o nim m.in. wypływanie moczu przez igłę) rozszerza się kanał wkłucia i wprowadza się przez niego cewnik. Do wolnego końca cewnika mocuje się worek na mocz. Przetoki wykonywane operacyjnie są zazwyczaj definitywne i dzielą się na otwarte (nie zapewniają trzymania moczu) oraz stomie szczelne lub kontynentne, zapewniające trzymanie moczu. Większość urostomii to urostomie otwarte. Charakteryzuje je to, że wypływ moczu jest całkowicie niekontrolowany i konieczne jest stałe noszenie worka stomijnego, do którego spływa mocz. Do tego rodzaju urostomii zalicza się:

• przetokę moczowodowo-skórną, która polega na obustronnym zespoleniu moczowodów z skórą przetoki na brzuchu (otworem wykonanym chirurgicznie) lub zespoleniu jednego moczowodu z przetoką na brzuchu
• przetokę moczowodowo-jelitowo-skórną, w której wykonywane jest na stałe zespolenie moczowodów z wyizolowanym odcinkiem jelita cienkiego – w przypadku tej przetoki to wolny koniec tego fragmentu jelita zespala się z otworem skórnym przetoki na brzuchu
• przetokę pęcherzowo-skórną, która zazwyczaj jest rozwiązaniem czasowym, często wykonywanym u dzieci i polega na zespoleniu ściany pęcherza moczowego z otworem skórnym na brzuchu

Do urostomii, które zapewniają trzymanie moczu należy zastępczy zbiornik jelitowy. Z wyizolowanego fragmentu jelita chirurg konstruuje zastępczy pęcherz moczowy z zastawką, która zabezpiecza przed cofaniem się moczu. Z jednej strony zbiornik połączony jest z moczowodami, a z drugiej ma wyprowadzoną stomię. Mocz z takiego sztucznego pęcherza opróżnia się okresowo przez stomię za pomocą cewnika. O tym, jaki rodzaj urostomii zostanie wykonany decyduje przede wszystkim to, jaka jest przyczyna i w którym miejscu układu moczowego pojawiła się przeszkoda blokująca swobodny wypływ moczu. Budząc się po operacji wyłonienia stomii, zauważysz, że masz założony worek urostomijny. Początkowo stomia może być opuchnięta, ale w ciągu kilku następnych tygodni jej rozmiar się zmniejszy. Możesz mieć również założone dreny i podłączoną kroplówkę, a w stomię włożony cewnik. Zostanie on usunięty po ok. tygodnia od operacji. Wokół stomii będą szwy (rozpuszczą się same lub zostaną usunięte w odpowiednim czasie).

Jak wygląda urostomia?

Prawidłowo wyłoniona i pielęgnowana urostomia ma różowoczerwony kolor, jest okrągła, lekko wilgotna i wystaje około 1-3 cm ponad powierzchnię skóry brzucha. Ponieważ nie jest unerwiona, jej dotykanie nie boli i nie powinno dawać innego dyskomfortu. Skóra wokół otworu stomijnego powinna wyglądać tak samo jak w innych miejscach na brzuchu. Stomia nie jest unerwiona, więc nie boli przy dotykaniu.

Do ujścia stomii przymocowany jest worek zbierający mocz. Może on być przezroczysty lub w kolorze cielistym. Worki urostomijne wyposażone są w kranik, który umożliwia spuszczanie moczu. Worki są zazwyczaj wodoodporne, dlatego nie trzeba ich zdejmować podczas kąpieli.

Pielęgnacja urostomii

Wyłonienie urostomii wiąże się z pewnymi zmianami w życiu. Bardzo ważna jest odpowiednia higiena. Miejsce z wyłonioną przetoką należy uważnie pielęgnować i utrzymywać w czystości. O tym jak dbać o urostomię dowiesz się od pielęgniarki stomijnej. Pomoże Ci ona również dobrać odpowiedni worek stomijny. Jest to bardzo ważne, gdyż worki na mocz po usunięciu pęcherza muszą być dokładnie dopasowane do kształtu ujścia stomii, dzięki czemu mocz nie będzie wypływał poza worek i nie będzie drażnił skóry. Pielęgniarka nauczy Cię również jak zmieniać worek i jak spać z urostomią. Najwięcej wątpliwości budzi spanie na boku i brzuchu. Gdy wszystko się zagoi, możesz spokojnie spać  na tym boku, gdzie masz wyłonioną stomię (worek stomijny będzie wtedy oparty o materac). Jeżeli śpisz na drugim boku, wtedy pomocne jest podkładanie pod worek poduszki. Dzięki temu nie czuje się w nocy ciężaru napełniającego się moczem worka. Śpiąc na brzuchu zegnij i podciągnij nogę pod bok, gdzie masz stomię. To stworzy miejsce dla napełniającego się w nocy worka. Nie musisz również budzić się w nocy, aby opróżnić worek. Na noc do swojego worka stomijnego możesz podłączyć worek do dobowej zbiórki moczu. Ma on pojemność  nawet do 2 litrów, co pozwala spokojnie przespać całą noc. Zobacz wpis: Stomia i sen >>

Zasady higieny i pielęgnacji urostomii

Podstawowe zasady higieny i pielęgnacji urostomii to:

• worek na mocz opróżniaj gdy zapełni się w 1/3, a max. w 2/3
• worki stomijne wymieniaj tak często jak zalecił lekarz lub pielęgniarka, gdyż jest to kwestia indywidualna
• dokładnie myj ręce przed i po zmianie worka i/lub opatrunku
• do mycia skóry wokół stomii używaj ciepłej wody oraz środków myjących i pielęgnacyjnych do tego przeznaczonych (są delikatne, nie podrażniają i nie wysuszają skóry) – na rynku dostępne są żele, pianki, kremy do mycia i ochrony skóry wokół stomii oraz preparty pomagające usuwać przylepce, płytki stomijne, plastry
• pamiętaj, aby odpowiednio dociąć płytkę worka na mocz do wielkości i kształtu stomii; worek musi szczelnie przylegać do skóry; na szczególną uwagę zasługuje urostomia zrobiona z wykorzystaniem wstawki jelitowej - z takiej stomii wydobywa się dodatkowo śluz, który zagęszcza mocz i działa jeszcze bardziej drażniąco na skórę
• wypijaj min. 2 litry płynów dziennie, aby zredukować ryzyko infekcji układu moczowego
• obserwuj jak wygląda i jaki kolor ma mocz i jak wygląda urostomia - jeśli coś Cię niepokoi - zmiana koloru, kształtu, gdy mocz zawiera krew lub jest mętny – skontaktuj się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Babska K. Prewencja zakażeń układu moczowego u pacjentów z cewnikiem moczowym. Aktualności w Pielęgniarstwie Nefrologicznym. Forum Nefrol 2020, 13(2): 98–102.
2. Banasiewicz T, Krokowicz P, Szczepkowski M. Stomia: prawidłowe postępowanie chirurgiczne i pielęgnacja. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2014.
3. Pikor K, Tereszkiewicz J, Bar K. Opieka przed- i pooperacyjna nad chorym z urostomią. Przegląd Urolog. 2011; 70 (6): 30-34.
4. Pikor K, Ławiński J. Urostomia – przetoka moczowo-skórna. Przegląd Urolog. 2007; 46 (6): 44-51.
5. Pikor K. Pielęgnowanie chorego z urostomią. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2008; 1, 21-25.

-------------------------------------------

Stomia24.pl - Zakupy online dla Twojej stomii w jednym miejscu! 

Realizujemy zlecenia NFZ