Jak rozpoznać chorobę Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna należy do grupy przewlekłych schorzeń o podłożu zapalnym, które mogą objąć dowolny fragment przewodu pokarmowego. Najczęściej dotyczy końcowego odcinka jelita cienkiego lub grubego. Jakie są charakterystyczne objawy choroby Leśniowskiego-Crohna? Kto najczęściej choruje na ChLC? Czy istnieją skuteczne metody leczenia? Odpowiedzi na najważniejsze pytania można znaleźć w poniższym artykule.

Charakterystyczne objawy choroby Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna może wywoływać zmiany zapalne w dowolnym miejscu przewodu pokarmowego, tj.: w jamie ustnej, przełyku, dwunastnicy, żołądku, jelicie cienkim i grubym (poprzecznicy, okrężnicy wstępującej, esicy) oraz odbytnicy. Zaliczana jest do schorzeń przewlekłych, wykazujących skłonność do ziarninowania. W odróżnieniu od wrzodziejącego zapalenia jelita, powstałe zmiany mogą występować punktowo i tworzyć się wyłącznie w niektórych miejscach przewodu pokarmowego. Objawy towarzyszące chorym na ChLC dzielą się na ogólnoustrojowe, jelitowe i pozajelitowe. W głównej mierze zależą od umiejscowienia oraz stopnia zaawansowania schorzenia. Typowe dla choroby Leśniowskiego-Crohna są zmiany okołoodbytowe, przybierające postać ropni, przetok czy kłykcin z odczynem zapalnym. Mogą też występować odcinkowe zwężenia jelit, co negatywnie wpływa na drożność przewodu pokarmowego. W wielu przypadkach wyczuwalny jest guzowaty opór w jamie brzusznej oraz pojawiają się wstydliwe dolegliwości. Jak przebiega choroba Leśniowskiego-Crohna? Objawy ogólnoustrojowe mogące występować we wczesnym stadium schorzenia to:

• gorączka o niewyjaśnionym pochodzeniu;
• znaczna utrata apetytu i masy ciała;
• złe samopoczucie oraz nadmierna męczliwość;
• osłabienie i chudnięcie.

Co wywołuje choroba Leśniowskiego-Crohna? Objawy jelitowe należą do najczęstszych i zaliczyć do nich można:

• częste, silne i nawracające bóle w prawym podbrzuszu;
• przewlekłe biegunki, nagląca konieczność wypróżnienia;
• parcie na stolec i bolesność wypróżnień;
• kruczenie, przelewanie oraz wzdęcia brzucha;
• nudności i wymioty wynikające z upośledzenia drożności jelit.

W przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna często występują także objawy pozajelitowe. Najczęściej pojawiają się ze strony narządów typu wątroba, trzustka, oczy, serce oraz układu nerwowego, krwionośnego, naczyniowego, kostno-stawowego, skóry. Wyprzedzają zmiany w przewodzie pokarmowym i występują u 6-47% osób, u których zdiagnozowana została choroba Leśniowskiego-Crohna. Objawy w jamie ustnej można także zaobserwować u wielu chorych z nieswoistym zapaleniem jelit. Jak może objawiać się choroba Leśniowskiego-Crohna? Objawy w jamie ustnej, które pojawiają się najczęściej to:

• nawracające afty i nadżerki;
• kraterowate owrzodzenia;
• zapalenia kątów warg;
• szczeliny śródnabłonkowe;
• zanikowe zapalenie błony śluzowej i grzybice.

Kogo dotyka choroba Leśniowskiego-Crohna?

Schorzenie zaliczane jest do grupy nieswoistych zapaleń jelit (NZJ), które występują najczęściej w krajach wysokorozwiniętych Europy Zachodniej oraz Ameryki Północnej. Wzrost liczby zachorowań na ChLC obserwuje się w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Szacuje się, że w krajach Unii Europejskiej choruje 40-50 osób/100 tys. mieszkańców, a w Polsce ogółem ok. 10-15 tys. Choroba Leśniowskiego-Crohna może występować u pacjentów w dowolnym wieku. Najczęściej jest diagnozowana u osób między 15. a 35. rokiem życia. Na chorobę Leśniowskiego-Crohna zapadają zarówno mężczyźni, jak i kobiety. W grupie ryzyka znajdują się osoby, u których w rodzinie występowały już przypadki zachorowania na NZJ. U około 20% chorych wykrywany jest zmutowany gen NOD2, a uciążliwe objawy pojawiają się zazwyczaj przed 18. rokiem życia. Choroba jest coraz częściej wykrywana u dzieci w wieku poniżej 5 lat. Zmiany zapalne u osób małoletnich obejmują zazwyczaj ściany jelita grubego.

Jakie są przyczyny choroby?

Etiologia schorzenia nie została jednoznacznie wyjaśniona. Wiadomo jednak, że za rozwój chorób zapalnych jelit mogą odpowiadać czynniki genetyczne, środowiskowe oraz immunologiczne. Ryzyko zachorowania zwiększa się 20-40 krotnie u osób, u których wykryto obecność genu NOD2/CARD15. W nawet 10% przypadków choroba Leśniowskiego-Crohna jest diagnozowana rodzinnie. Predyspozycje genetyczne mają istotny wpływ na rozwój schorzeń zaliczanych do NZJ. Jak potwierdzają badania naukowe, flora bakteryjna pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit znacząco różni się od występującej u osób zdrowych. Na zwiększone ryzyko zachorowania na chorobę Leśniowskiego i Crohna wpływają bakterie, które zasiedlają przewód pokarmowy. Do czynników zewnętrznych można zaliczyć, tj.: niewłaściwa dieta (nadmierne spożycie cukru, czerwonego mięsa, utwardzone tłuszcze roślinne, barwniki i sztuczne konserwanty) oraz palenie papierosów. Stres nie jest bezpośrednią przyczyną choroby, ale ma znaczący wpływ na jej przebieg czy ujawnienie. Spośród pozostałych czynników wpływających na zachorowalność warto wymienić zaburzenia układu immunologicznego. Wynikają one z nieprawidłowego pobudzenia komórek systemu odpornościowego. Większość z nich bierze udział w zapalnej odpowiedzi immunologicznej i wytwarza substancje, które przyczyniają się do utrzymania przewlekłego zapalenia jelit. Zaliczyć do nich można cytokiny, w tym czynnik martwicy nowotworów, interferon czy interleukiny.

Jak zdiagnozować ChLC?

W początkowej fazie choroby objawy są mało specyficzne, co znacznie opóźnia i utrudnia postawienie właściwej diagnozy. Chorzy skarżą się najczęściej na złe samopoczucie, wzdęcia brzucha, spadek masy ciała oraz stany podgorączkowe. Po pewnym czasie objawy przybierają bardziej charakterystyczną postać. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia ma istotne znaczenie dla każdego chorego. Powinno być poprzedzone szczegółowym wywiadem lekarskim oraz badaniem fizykalnym, laboratoryjnym, endoskopowym czy obrazowym. Diagnozowaniem i leczeniem nieswoistych chorób zapalnych jelit zajmuje się lekarz gastroenterolog. Podczas wywiadu lekarskiego zadaje wiele ważnych pytań, np. o objawy ogólne, ze strony przewodu pokarmowego oraz pozajelitowe. W trakcie badania fizykalnego dokonuje oceny antropomentrycznej. Zwraca uwagę nie tylko na wzrost i masę ciała pacjenta, ale też zmiany skórne, opór w jamie brzusznej czy bolesność stawów. Najczęściej zleca też badania morfologiczne (tj. hemoglobina, liczba leukocytów, OB, CRP), biochemiczne (np. stężenie elektrolitów, albumin, kreatyniny) oraz badania stolca (m.in. posiew bakteriologiczny, kalprotektyna). W diagnostyce choroby Leśniowskiego-Crohna wykorzystuje się także kolonoskopię, gastroskopię czy enteroskopię. Badania endoskopowe tego rodzaju są wykonywane przy użyciu giętkiego wziernika ze źródłem światła. Dodatkowo pobiera się od pacjenta wycinek do oceny histopatologicznej. Istnieje wiele metod radiologicznych, które stanowią pomoc w ocenie miejsc przewodu pokarmowego. Enterografia i enteroklyza może być wykonana przy pomocy rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.

Leczenie ChLC

Choroba Leśniowskiego-Crohna to schorzenie, które rozwija się najczęściej w drugiej oraz trzeciej dekadzie życia. Ma charakter przewlekły i przyczynia się do powstawania wielu powikłań. Głównym celem dostępnych terapii jest łagodzenie zaostrzeń oraz zapobieganie nawrotom. Leczenie Leśniowskiego-Crohna służy głównie do jak najdłuższego utrzymywania remisji, zmniejszenia procesu zapalnego w jelicie, zagojenia się zmian w przewodzie pokarmowym i uniknięcia częstych hospitalizacji czy konieczności interwencji chirurgicznej. Pozostawanie pod stałą opieką lekarską oraz przyjmowanie odpowiednich leków może znacząco wpłynąć na poprawę jakości życia pacjentów. W leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna zastosowanie znajdują salicylany, glikokortykosteroidy, preparaty o działaniu immunosupresyjnym, antybiotyki. Wykorzystywane są również nowoczesne metody, do których można zaliczyć podawanie nowej generacji leków biologicznych o działaniu blokującym aktywność czynników prozapalnych.