Ileostomia – rodzaje, pielęgnacja, dieta

Ileostomia umożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, nawet gdy konieczne jest usunięcie jelita grubego. Jednak po usłyszeniu od lekarza, że istnieje potrzeba wyłonienia stomii, pojawia się wiele pytań. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze z nich.

Co to jest ileostomia?

Stomia to wytworzone operacyjnie połączenie światła narządu wewnętrznego ze skórą. W przypadku ileostomii chodzi o jelito cienkie, które mówiąc w skrócie, zostaje wyłonione na powierzchnię brzucha. Dzięki temu możliwe jest wydalanie gazów, a także wypróżnianie się w przypadku, gdy zostaje zaburzona praca przewodu pokarmowego. Najczęściej następuje to w wyniku usunięcia jelita grubego razem z odbytem (co uniemożliwia gromadzenie się kału w odbytnicy oraz wydalanie go, dzięki sprawnie funkcjonującym zwieraczom odbytu). Przyczyną wyłonienia ilostomii może być:

• rozległa endometrioza w obrębie jelita grubego,
• wieloogniskowy nowotwór jelita grubego,
• zrosty po operacjach,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• choroba Leśniewskiego-Crohna,
• rodzinna polipowatość gruczalokowata.

Rodzaje ileostomii

Wyróżnia się 2 rodzaje ileostomii: końcową oraz pętlową. Pierwsza z wymienionych jest wykonywana, gdy część jelita grubego musi zostać usunięta. Tego typu stomia wyłaniana jest na stałe lub jedynie tymczasowo. Stałe rozwiązanie wdrażane jest, gdy ryzyko połączenia jelita cienkiego z grubym jest zbyt duże lub po prostu niemożliwe. Ma to miejsce w przypadku częściowego usunięcia okrężnicy w trybie pilnym, kolektomii lub proktokolektomii. Z kolei wskazaniem do tymczasowego wyłonienia stomii jest usunięcie części jelita i poddanie pozostałego fragmentu leczeniu, czy zmniejszenie objawów oraz powikłań w przypadku nieszczelności zespolenia w dalszym fragmencie jelita. W niektórych przypadkach istnieją wskazania do wykonania innego rodzaju stomii – ileostomii dwulufowej. Najczęstszą przyczyną jej wyłonienia jest ochrona zespolenia chirurgicznego w jelicie po proktokolektomii odtwórczej, czy niskiej przedniej resekcji jelita. Są to operacje, które wykonuje się m.in. w następstwie rodzinnej polipowatości gruczolakowatej, choroby nowotworowej, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Ileostomia pętlowa powstaje, gdy na skórę wyprowadza się fragment jelita, a następnie nacina się go tak, aby zrobić 2 otwory stomijne. Tak wytworzoną stomię najczęściej usuwa się w trakcie następnej operacji, tak aby ciągłość przewodu pokarmowego została przywrócona.

Jak wygląda ileostomia?

Słysząc o ileostomii, wiele osób zastanawia się, jak wygląda? Fragment jelita cienkiego wystaje około 2-3 cm nad powierzchnię skóry brzucha. Zazwyczaj znajduje się po prawej stronie, choć niektóre osoby mają również ileostomię w lewej części brzucha. Ważne jest to, aby znajdowała się ona w miejscu, gdzie nie „schowa się” w fałdy skórne podczas siedzenia lub stania. Poza tym prawidłowo wyłoniona stomia jest lekko wilgotna i ma kolor czerwono-różowy. Oprócz pytania o wygląd ileostomii często pojawiają się wątpliwości co do tego, czy dotykanie fragmentu jelita jest bolesne? Nie, ponieważ nie jest on unerwiony. Jednak w pierwszych dniach po zabiegu, miejsce, w którym został wyłoniony, może być opuchnięte.

Pielęgnacja ileostomii

W związku z tym, że formowanie stolca odbywa się dopiero w jelicie grubym, treść jelitowa wydobywająca się przez stomię, ma płynną konsystencję. Co więcej, jest jej dużo (około 500-800 ml dziennie, a w początkowym okresie po operacji nawet 2 l) i zawiera enzymy trawienne. Dlatego, aby uniknąć podrażnień skóry, należy dbać o prawidłową pielęgnację ileostomii. Jeśli chodzi o pielęgnację skóry wokół stomii, ważne jest, aby:

• myć ją ciepłą wodą i produktami przeznaczonymi do pielęgnacji skóry wokół stomii;
• po myciu delikatnie osuszać skórę za pomocą gazików, płatków kosmetycznych lub ręcznika papierowego;
• unikać „zwykłych” żelów pod prysznic, płynów do kąpieli oraz mydeł alkalicznych;
• nie stosować pod płytkę stomijną kremów i maści, które mogą zmniejszać jej przyczepność (a tym samym prowadzić do podciekania treści jelitowej pod płytkę) – do pielęgnacji skóry wokół stomii należy stosować produkty przeznaczone specjalnie do tego celu;
• nie używać zapachowego papieru toaletowego, a także chusteczek nawilżanych do osuszania skóry (ponieważ składniki w nich zawarte mogą powodować odklejanie się płytki stomijnej);

Nie mniej ważne jest przestrzeganie zasad dotyczących wymiany sprzętu stomijnego. Zapominanie o nich również może stać się przyczyną podrażnienia skóry. Przed wymianą sprzętu warto przygotować sobie wszystkie niezbędne rzeczy. Oprócz worka i płytki stomijnej dobrze jest mieć pod ręką m.in. małe lusterko, gaziki, nożyczki, czy środek do usuwania przylepca. Jeśli mowa o pielęgnacji ileostomii, istotna jest również odpowiedź na pytanie o to, jak często wymieniać sprzęt stomijny? Zależy to od indywidualnych potrzeb. W przypadku, gdy nie doszło do odklejenia płytki, można wymieniać sprzęt jednoczęściowy co 1-3 dni. Z kolei, jeśli chodzi o sprzęt dwuczęściowy, zaleca się, aby zmieniać worek stomijny codziennie (ewentualnie co drugi dzień), a płytkę raz na 5-7 dni. Co do wymiany worka ważne jest również to, aby odbywała się ona o konkretnej porze dnia. Zaleca się, aby były to godziny poranne. W kwestii stomii pojawiają się również pytania dotyczące kąpieli, uprawiania sportu, czy podróży. Wyłonienie fragmentu jelita cienkiego nie wiąże się z koniecznością dużych zmian w dotychczasowym stylu życia (chyba, że mowa o okresie rekonwalescencji, który trwa około 3 miesiące). Prysznic można brać bez worka stomijnego (ponieważ nawet jeśli pojawi się treść jelitowa, zostanie spłukana wodą). A jeśli nie zostanie on wcześniej usunięty, należy pamiętać o zabezpieczeniu filtra węglowego za pomocą specjalnej naklejki dołączonej do worka. Z kolei, jeśli chodzi o aktywność fizyczną, można bez problemu kontynuować dotychczasowe treningi (z wyłączeniem okresu rekonwalescencji), o ile tylko stan zdrowia na to pozwala. Warto skonsultować wcześniej kwestię ćwiczeń fizycznych z lekarzem. Posiadanie stomii nie wyklucza również możliwości podróży. Ważne, aby pamiętać o zabraniu płytek i worków stomijnych na wymianę oraz produktów przeznaczonych do pielęgnacji skóry wokół stomii. Poza tym zaleca się, aby skonsultować plany wyjazdowe z lekarzem (szczególnie jeśli od zabiegu wyłonienia stomii nie upłynęło jeszcze pół roku).

Dieta przy ileostomii

Oprócz regularnej wymiany sprzętu stomijnego i właściwej pielęgnacji skóry ważne jest przestrzeganie zasad diety przy ileostomii. Jest to istotne ze względu na ryzyko niedoboru składników mineralnych (potasu, sodu), witamin z grupy B i witaminy K, a także kamicy nerkowej i żółciowej. W pierwszych dniach po zabiegu konieczne może być wdrożenie żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Następnie wprowadza się płynne lub półpłynne posiłki (m.in. zupy kremy, kisiele, budynie). Kolejnym etapem jest stopniowe podawanie pokarmów stałych. Ważne jest przy tym, aby obserwować, jak organizm reaguje na dietę przy ileostomii. Posiłki powinny być lekkostrawne, a przy tym wysokokaloryczne i bogatobiałkowe. Wszystko po to, żeby z jednej strony nie obciążać układu pokarmowego, a z drugiej dostarczyć do organizmu składniki niezbędne do regeneracji. Co to znaczy, że dieta przy ileostomii powinna być lekkostrawna? Oznacza to, że należy unikać:

• pełnoziarnistego pieczywa;
• surowych warzyw (należy podawać je po ugotowaniu, zmiksowaniu np. w postaci zup kremów);
• owoców niedojrzałych, a także tych ze skórką i pestkami (ponadto niewskazane jest spożywanie niektórych owoców np. gruszek, śliwek);
• tłustych gatunków mięs;
• słodkich napojów gazowanych;
• ostrych przypraw;

Dodatkowo zaleca się spożywanie 5-6 mniejszych posiłków. Istotne jest też to, w jaki sposób są przygotowywane. Potrawy powinny być gotowane lub duszone (bez wcześniejszego obsmażania). Niewskazane jest spożywanie produktów o wysokiej zawartości tłuszczu, smażonych. W przypadku ileostomii zaleca się również, aby unikać lub ograniczyć spożycie produktów powodujących nieprzyjemny zapach stolca. Zalicza się do nich m.in. kapusta, czosnek, cebula, fasola. Z kolei niektóre produkty pomagają zniwelować przykry zapach. Należy do nich m.in. pietruszka, masło. Planując jadłospis po zabiegu wyłonienia stomii, należy mieć na uwadze również fakt, że może pojawić się nietolerancja laktozy. Objawia się ona bólami brzucha, wzdęciami, biegunkami po spożyciu mleka i jego przetworów. Nie należy jednak od razu eliminować wszystkich źródeł laktozy z diety (ponieważ dostarczają m.in. białka, wapnia). Nawet przy nietolerancji laktozy, pewne ilości produktów, które są jej źródłem, mogą być dobrze tolerowane (szczególnie jeśli chodzi o jogurt, kefir, czy maślankę). Słysząc o konieczności wyprowadzenia fragmentu jelita na powierzchnię skóry, część osób ogarnia niepokój. Tymczasem warto wiedzieć, że nawet po wykonaniu takiego zabiegu nie trzeba radykalnie zmieniać dotychczasowego stylu życia. Ważne, aby pamiętać o regularnej wymianie sprzętu, pielęgnacji skóry wokół stomii oraz przestrzeganiu zasad diety.