Zapalenie jelita grubego – rodzaje, objawy, leczenie

Ból i skurcze brzucha, biegunki, wzdęcia, krew w kale to objawy, które mogą wskazywać na zapalenie jelita grubego. Do najczęstszych przyczyn stanu zapalnego w dolnym odcinku układu pokarmowego zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenia jelita grubego. Zapalenie jelita grubego nie jest samodzielną jednostką chorobową, a skutkiem wielu różnych schorzeń, które mogą mieć zarówno ostry, jak i przewlekły przebieg. Jakim chorobom towarzyszy zapalenie jelita grubego? Jak leczy się stan zapalny w jelicie grubym? W przypadku zapalenia jelita grubego kluczowe jest zdiagnozowania choroby, która doprowadziła do stanu zapalnego. Do chorób, których skutkiem jest zapalenie jelita grubego zalicza się:

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• chorobę Leśniowskiego-Crohna
• niedokrwienne zapalenie jelita grubego
• mikroskopowe zapalenie jelita grubego
• infekcyjne zapalenie jelita grubego

Stan zapalny w obrębie jelita grubego może być wywołany przez:

• proces autoimmunologiczny, jak ma to miejsce w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
• patogeny, czego przykładem jest infekcyjne zapalenie jelita grubego
• nieprawidłowości w obrębie naczyń krwionośnych, czego przykładem jest niedokrwienne zapalenie jelita grubego

Od rozpoznania zależy prowadzone leczenie; które w zależności od choroby podstawowej może obejmować: zmianę stylu życia, odpowiednią dietę, przyjmowanie antybiotyków, przyjmowanie leków przeciwzapalnych, zabiegi chirurgiczne.

Objawy stanu zapalnego w jelicie

Kilka objawów zapalenia jelita grubego pojawia się u zdecydowanej większości pacjentów, niezależnie od pierwotnej choroby, która doprowadziła do stanu zapalnego. Zalicza się do nich:

• bóle w dolnej części brzucha
• biegunki
• zaparcia
• złe samopoczucie ogólne
• osłabienie
• spadek masy ciała
• niekiedy krwawienie z odbytu

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenia jelita grubego zaliczane jest do tzw. nieswoistych chorób jelit. Proces zapalny obejmuje w tym przypadku błony śluzową i podśluzową odbytnicy, a u niektórych pacjentów także okrężnicy. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to choroba przewlekła, która przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Pierwsze objawy WZJG pojawiają się zwykle u osób młodych, miedzy 15. a 25. rokiem życia. Najbardziej typowym objawem wrzodziejącego zapalenia jelita grubego są:

• krwiste biegunki o małej objętości

Pozostałe objawy, które pojawiają się w przypadku umiarkowanego i ciężkiego przebiegi WZJG to:

• bóle w dole brzucha po lewej stronie
• ból odbytnicy
• osłabienie
• gorączka
• nietrzymanie stolca
• utrata masy ciała

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego należy do chorób autoimmunologicznych, nie jest znany czynnik, który powoduje błąd układu odpornościowego i wytwarzanie przeciwciał odpowiedzialnych za powstawanie stanu zapalnego w jelicie grubym. U większości pacjentów choroba ma łagodny przebieg, w okresie zaostrzeń objawia się biegunkami i krwawieniem. O umiarkowanym przebiegu choroby mówi się wówczas, gdy biegunki są częstsze (nawet do 6 dziennie) oraz gdy towarzyszą im objawy, takie jak ból brzucha czy osłabienie. Ciężka postać choroby dotyka ok. 20% pacjentów, u których poza częstymi, krwistymi biegunkami pojawiają się objawy ogólnoustrojowe, np. niedokrwistość, utrata masy ciała, obniżone ciśnienie tętnicze czy przyspieszony puls. Aby postawić rozpoznanie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego konieczne jest wykonania kolonoskopii, podczas której pobiera się wycinki do badania histopatologicznego. Głębokie owrzodzenia występują tylko w ciężkiej postaci choroby, jeśli ma ona przebieg łagodny wówczas obserwuje się nadżerki, granulowacenie błony śluzowej jelita grubego, jej kruchość i wysięk zapalny. Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego ma na celu doprowadzenia do remisji choroby. W okresach zaostrzenia stosuje się leki przeciwzapalne, sterydowe lub immunosupresyjne. Leki przyjmuje się także w stanach remisji, zwykle jednak w mniejszych dawkach.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego zwiększa prawdopodobieństwo raka jelita grubego. W ramach profilaktyki u pacjentów chorujących ponad 10 lat zaleca się wykonywanie kolonoskopii co 2 lata.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego i Crohna, podobnie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaliczana jest do nieswoistych chorób zapalnych. Stany zapalne w jej przebiegu mogą być zlokalizowane na każdym odcinku przewodu pokarmowego – od przełyku po odbyt. Mają one ogniskowy charakter, co oznacza, że fragmenty zmienione chorobowo są poprzedzielane fragmentami zdrowego jelita.

W chorobie Leśniowskiego-Crohna proces zapalny obejmuje całą grubość ściany jelita, a nie tylko jego śluzówkę. Na tej podstawie różnicuje się to schorzenie od wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

U około 50% pacjentów zmiany chorobowe zlokalizowane są w końcowym odcinku jelita cienkiego (w jelicie krętym); u 20-25% przypadków występują one w jelicie grubym, u pozostałych chorych występują i w jelicie cienkim, i w grubym. W zależności od umiejscowienia choroby, różne są jej objawy. Symptomy stanu zapalnego w jelicie krętym to:

• ból brzucha nasilające się po jedzeniu i wypróżnieniu, może przypominać wrzody lub kolkę guz w prawym dolnym kwadrancie jamy brzusznej, który można wyczuć w badaniu fizykalnym,
• biegunki tłuszczowe
• niedokrwistość
• niedobór witaminy B12
• zaburzenia elektrolitowe

Jeśli stan zapalny zlokalizowany jest w jelicie grubym jego głównymi objawami są biegunka (niekiedy z krwią) i ból brzucha. Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna zlokalizowanej w okolicy odbytu to: owrzodzenia, ropnie, przetoki okołoodbytnicze, Do objawów ogólnoustrojowych choroby Leśniowskiego-Crohna zalicza się:

• podwyższoną temperaturę,
• problemy z łaknieniem przypominające jadłowstręt psychiczny,
• ogólne osłabienie.

Nieleczona choroba Leśniowskiego-Crohna może skutkować wyniszczeniem organizmu.  Biegunka, wymioty, brak łaknienia przyczyniają się do redukcji masy ciała, zaburzenia wchłaniania – do anemii i awitaminozy. Choroba ma charakter przewlekły, przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Leczenie ma na celu łagodzenia zaostrzeń oraz podtrzymywanie remisji. W terapii choroby Leśniowskiego-Crohna stosuje się leki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym (antybiotyki) oraz immunosupresyjnym (obniżającym odporność.  Niektórzy pacjenci wymagają zabiegów chirurgicznych, polegających głównie na wycinaniu zmienionych chorobowo odcinków jelita.

Niedokrwienne zapalenie jelita grubego

Przyczyną niedokrwiennego zapalenia jelita grubego jest niedostateczny dopływ krwi do ściany jelita. Niedokrwienie najczęściej jest skutkiem zwężenia tętnic z powodu miażdżycy, rzadziej zatoru bądź zakrzepicy. Choroba może mieć charakter ostry bądź przewlekły. Do czynników ryzyka wystąpienia niedokrwiennego zapalenia jelit zalicza się m.in.:

• zawał
• niewydolność serca
• choroby zapalne naczyń
• stosowanie środków antykoncepcyjnych

Choroba może też być powikłaniem po niektórych operacjach. Niedokrwienne zapalenie jelita grubego najczęściej ma ostry przebieg i jest spowodowane zatorem w tętnicy zaopatrującej jelito grube w krew. Wówczas stan ten objawia się pojawiającym się gwałtownie, bardzo silnym bólem brzucha. Niedokrwienne zapalenie jelita grubego o przewlekłym charakterze nosi nazwę „anginy brzusznej”, spowodowane jest najczęściej zmianami miażdżycowymi w tętnicach. W tym przypadku objawy – przede wszystkim bóle brzucha po posiłkach, ale także nudności, wymioty, biegunki i zaparcia – nasilają się powoli, wraz z postępem miażdżycy. Leczenie niedokrwiennego zapalenie jelita grubego zależy od indywidualnego przypadku. U jednych pacjentów wystarcza stosowanie diety antymiażdżycowej, u innych konieczna jest antybiotykoterapia oraz leki normalizujące ciśnienie krwi i przywracające jej prawidłowe krążenie. Niekiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Mikroskopowe zapalenie jelita grubego

Głównym objawem mikroskopowego zapalenia jelita grubego jest wodnista biegunka, która występuje także w nocy. W kale nie ma domieszek krwi i śluzu. Biegunce może towarzyszyć kolkowy ból brzucha, wzdęcia. Przyczyna choroby nie jest znana, ale znacznie częściej występuje ona u kobiet oraz osób palących papierosy. Palacze chorują też w młodszym wieku niż osoby niepalące. Mikroskopowe zapalenie jelita grubego często jest następstwem zatrucia pokarmowego. Nazwa choroby wywodzi się stąd, że zmiany zapalne nie są widoczne w badaniu endoskopowym (kolonoskopia), a dopiero w badaniu histopatologicznym pod mikroskopem. Leczenie mikroskopowego zapalenia jelita grubego obejmuje:

• eliminację czynników, które mogły doprowadzić do choroby (głównie leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków stosowanych w leczeniu depresji, statyn)
• stosowanie leków takich jak loperamid lub budezonid

Infekcyjne zapalenie jelita grubego

Infekcyjne zapalenie jelita grubego wywoływane jest przez wirusy, bakterie bądź pasożyty. Ich źródłem jest najczęściej skażony pokarm. Objawem choroby jest biegunka i skurcze brzucha. Łatwo może dojść do odwodnienia organizmu.